Zijn deepfakes gevaarlijk?

Deepfakes zijn digitale manipulaties van audio, beeld en video. Een foto of video is dan bewerkt en is niet meer het origineel gemaakte (bewegende) beeld. De techniek wordt al op veel creatieve manieren ingezet. Denk aan het maken van special effects voor films of videogames. Maar ook voor het tot leven wekken van oude foto’s en creëren van gekke filters op social media. Helaas worden deepfake-technieken ook gebruikt voor vervelende en zelfs illegale doeleinden.

Sextortion, wraakporno en desinformatie

Deepfakes worden ook ingezet voor het schaden van het imago en de reputatie van personen of organisaties. Sextortion en wraakporno zijn hierbij de meest voorkomende vormen. Hierbij gebruikt de maker met vervelende bedoelingen deepfake-technieken om het gezicht van een pornoacteur te vervormen tot het gezicht van iemand anders – degene die hij belachelijk wil maken of kwetsen. Maar denk ook aan een deepfake van een directeur van een organisatie die iets zegt wat onhandig of zelfs beledigend is. Je kan je voorstellen dat het hem niet alleen in een kwaad daglicht stelt, maar ook het vertrouwen van zijn personeel en klanten kan kosten.

Naast aanvallen op een persoon of organisatie, worden deepfakes ook ingezet om nepnieuws en desinformatie in de samenleving te verspreiden. Bijvoorbeeld in tijden van verkiezingen en oorlog. Doel hiervan is om meningen te beïnvloeden en het vertrouwen van mensen in organisaties en overheden te schaden. Een bekend voorbeeld is de inzet van deepfakes in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. In 2022 ging wereldwijd een video rond van president Zelensky die zich zou overgeven aan de Russen. Deze video bleek nep te zijn.

Oplichters die deepfakes gebruiken

De eerste deepfakes waren met het blote oog te herkennen. Stemmen die niet helemaal hetzelfde klonken, beelden die haperden. Maar artificial intelligence-technologie ontwikkelt zich razendsnel, waardoor het herkennen van een deepfake steeds moeilijker wordt. Bovendien zijn software en apps makkelijk beschikbaar en te gebruiken, waardoor iedereen eigenlijk een deepfake kan maken. Cybercriminelen maken hier helaas dankbaar gebruik van voor fraude en oplichting. Bijvoorbeeld door iemands stem na te maken, om vervolgens telefonisch mensen te overtuigen om geld over te maken. Dit wordt voice cloning genoemd. Iedereen kan hier helaas de dupe van worden: een bekende Nederlander, de directeur van een groot bedrijf, maar ook je vader of moeder.

Een eng idee, en helemaal niet raar als deze ontwikkelingen je onzeker maken over dingen die je hoort en ziet in de digitale wereld. Want wat is nog echt en wat is nep? Het is geen reden om bang te worden, wel om kritisch te blijven. Net als in de offline wereld, zijn vervelende situaties, zoals diefstal of grensoverschrijdend gedrag, online niet uit te sluiten.

Leer jezelf daarom een aantal vuistregels aan, om het risico op vervelende situaties te verkleinen.

De allerbelangrijkste tip: maak nooit zomaar geld over, zelfs niet aan een goede bekende

Belt een bekende en vraagt diegene je om direct geld naar ze over te maken? Wees dan alert. Maak nooit zomaar geld over, zelfs niet aan een goede bekende. Bel diegene terug op het nummer dat je van ze hebt opgeslagen en vraag door. Blijkt deze persoon jou niet gebeld te hebben, schakel dan de politie in.

Verder zijn er een aantal signalen waar je op kan letten:

• De beller vraagt je om snel geld over te maken.
• De beller vraagt om geld te sturen via lastig te traceren methoden, zoals cryptocurrency of cadeaubonnen.
• Het verhaal van de beller is inconsistent.
• Luister goed naar de achtergrondgeluiden. Als de beller een goede stem heeft met weinig tot geen waarneembare achtergrondgeluiden, hang dan op.
• Als het verhaal van de beller inconsistent is, hoe klein ook, ga dan voorzichtig te werk.
• Ga niet te veel met de beller in gesprek, want dit kan ze de kans geven om ook jouw stem te klonen.
• Vertrouw je het niet? Hang dan op en bel de persoon terug op het nummer dat je van ze hebt opgeslagen. Nemen ze niet op? Probeer dan via een familielid of vriend met hen in contact te komen.

Beperk het online delen van persoonlijke informatie

Voor heel veel verschillende manieren van online criminaliteit maken cybercriminelen gebruik van persoonlijke informatie die online te vinden is. Denk aan informatie over je leeftijd, woonplaats en interesses, maar ook foto’s en filmpjes. Zet social media-accounts altijd op privé en vermijd als het kan vemijd het delen van persoonlijke gegevens op social media.

Hoe AI-technologie zich verder ontwikkelt, dat weten we op dit moment niet. Op nationaal en internationaal niveau wordt gewerkt aan wetten, regels en richtlijnen, zodat technologieën als AI op een verantwoorde manier kunnen worden ingezet.

Wil je meer weten over deepfakes, hoe ze werken en hoe je ze herkent? Op IsDatEchtZo*? vind je handige tips om zelf uit te zoeken of informatie te vertrouwen is.