Digitaal opgroeien

Wie mag jouw berichten volgen, met wie deel jij lief en leed op social media? Is dat een bewuste keuze of heb je er niet over nagedacht? Er is geen goed of slecht, maar het is wel belangrijk dat je er over nadenkt.

Overwegingen zijn:

• Wie mag weten waar ik ben?
• Wie mag weten wat ik doe?
• Hoe kwetsbaar maakt al deze informatie mij voor identiteitsfraude of hulpvraagfraude?

Op social media kan iedereen nieuws maken. Vaak vernemen we nieuws eerder via X dan op de radio, televisie of in de krant. Ook hebben influencers soms een groter publiek dan een expert of wetenschapper. En moeten journalisten hun uiterste best doen om hun publiek te behouden. Maar hoe check je als lezer dan de bron, wanneer weet je of een bericht klopt, of de foto echt is en wie bepaalt dat?

Als anderen op een makkelijke manier je account kunnen overnemen, kunnen er dingen gedeeld worden die jij liever privé houdt.

• Zorg voor de laatste updates van je socialmedia-apps.
• Gebruik verschillende wachtwoorden (en deel ze niet met anderen).
• Stel tweestapsverificatie in voor je socialmedia-apps.
• Log alleen in op je eigen apparaten (of log uit als het niet anders kan).

• Sexting is het versturen van naaktfoto's of naaktbeelden en seksueel getinte berichten. Als je boven de 18 bent, is dat jouw keuze en is er niets mis mee. Maar als iemand die beelden deelt, online zet of zelfs verkoopt is dat wel strafbaar. Heb je beelden naar iemand gestuurd en ben je bang dat diegene daar niet netjes mee omgaat? Gebruik dan de Stopbrief van Slachtofferhulp Nederland*.
• Deel je 'nudes' van iemand onder de 18, dan ben je strafbaar (want kinderporno*). Sexting met iemand onder de 18 is dus strafbaar. Maar als beiden toestemming geven, wordt het in Nederland gedoogd.
• Wraakporno* is altijd strafbaar.
• Het delen van beelden van seksuele intimidatie is altijd strafbaar.

In de Safer Internet Day quiz 'Veilig en leuk op social' kan jij je kennis over wat er wel en niet mag op social media testen.

Test jouw kennis over

• wat wel en wat niet mag op socials;
• hoe je een naar bericht rapporteert;
• wat je kan doen in geval van online pesten.

Wat als iemand een foto of bericht plaatst dat je ongepast vindt? Of een foto van jou waarvan je niet wil dat die openbaar staat? Op socialmediaplatforms kan je bijna altijd berichten en accounts rapporteren.

• Facebook*
• Instagram*
• Snapchat*
• TikTok*
• X*

• Bescherm je codes, zodat niemand deze weet.
• Houd devices, safe en up-to-date.
• Check regelmatig of je alles van je money weet.
• Problemen? Connect je bank meteen.
• Je betaalpas is voor jou, en jou alleen.

Een geldezel of money mule is iemand die via zijn eigen rekening geld witwast voor een crimineel. Vaak worden hiervoor jongeren benaderd. Even je pinpas uitlenen en snel geld verdienen, klinkt wel heel makkelijk. Maar de geldezel wordt vaak snel gepakt. En hij is degene die met schulden en een strafblad achterblijft.

• Leen nooit je pinpas uit aan een onbekende.
• Boek nooit een bedrag door voor een onbekende.

Is het jou al wel eens overkomen? Je ontvangt een SMS of WhatsAppbericht van een bekende die je vraagt: 'Kan je snel iets voor me betalen? Ik heb een nieuwe telefoon en mijn online bankieren doet het niet. Ik stuur je even een tikkie." Natuurlijk trap jij daar nooit in! Toch?

Maar hoe zit dat met je ouders, grootouders of je vrienden? Spreek het volgende met ze af: Niet gebeld? Geen geld! Als je echt in nood zit en geld moet lenen, dan bel je met je (groot)ouders of vrienden.

Online pesten of cyberbullying is net zo schadelijk als pesten in de offline wereld. Het grootste verschil is dat er geen veilige plek meer voor je lijkt te zijn. Als cyberbullies je volgen in WhatsAppgroepen en op social media kan dat heel naar zijn.

• Praat erover met iemand;
• Schakel mentor, leerkracht of trainer in.

Grooming is digitaal kinderlokken. Een volwassene doet zich via een vals account voor als een jongere, meestal maar met één doel, je verlokken tot online seksuele handelingen of afspreken voor een echte date.

• Spreek nooit zomaar af met iemand die je alleen online kent;
• Neem iemand in vertrouwen als je afspreekt;
• Praat met iemand als je slachtoffer bent geworden.

Veel jongeren chatten via social media of dating-apps met mensen die ze in de offline wereld nog nooit ontmoet hebben. Prima natuurlijk! Bedenk wel dat mensen op social media via een nepaccount contact kunnen leggen. Meestal met het gebruik van een valse foto. Dat kan als je heel verlegen bent of ontevreden over je uiterlijk. Dit noemen ze ook wel een catfish. Cafishing kan ook gaan over datingfraude, de catfish is er dan op uit om je geld afhandig te maken.

Offlimits is een onafhankelijke stichting die zich inzet voor het bestrijden en voorkomen van online grensoverschrijdend gedrag. Offlimits aangesloten bij het internationale netwerk van meldpunten en werkt nauw samen met de politie. Offlimits heeft ook een trusted flagger-status, hiermee kan Offlimits een geval met voorrang onder de aandacht brengen van een socialmediaplatform. Twee beelangrijke initiatieven van Offlimits zijn

• Helpwanted.nl biedt advies bij online seksueel misbruik. je vindt er tips en adviezen en je kan er (anoniem) met iemand chatten.
• Het stopt bij jou roept op om te stoppen met delen van naaktfoto's en naaktfimpjes. Als jij niet deelt of een screenshot maakt van een naaktfoto die je toegestuurd krijgt, kan het bij jou stoppen.

Jongeren en hun ouders kunnen op Meldknop.nl eenvoudig informatie vinden wat je kan doen als er iets vervelends is gebeurd op internet. Hoe je bijvoorbeeld - ook anoniem - advies en hulp kan inwinnen bij betrouwbare en professionele instanties. En hoe en wanneer je aangifte kan doen bij de politie.

Op de website van Stop Pesten NU vind je tips over hoe jij kan omgaan met pesten. Of je nu zelf pest of gepest wordt. Ook zijn er veel verhalen van anderen (vaak bekende Nederlanders) die vertellen over gepest worden (of pesten).

Staan jij en je kind nog aan het begin van de digitale opvoeding? Hier vind je tips hoe je kinderen kan begeleiden op internet onder toezicht

Houd jij je bezig met digitaal opvoeden, thuis of op school? Hier vind je tips voor lesmaterialen, games en websites die helpen met de digitale opvoeding.

Mediawijsheid.nl is de betrouwbare wegwijzer in veilig en slim gebruik van (digitale) media.

Internet en social media zijn laagdrempelig en spelen een grote rol in het leven van kinderen. Meestal is het leuk maar het gaat niet altijd goed. Denk aan het verspreiden van foto's en filmpjes zonder goedkeuring, online pesten of gehackt worden. Omdat veel kinderen de gevolgen van deze acties niet overzien, is het voor jou als leerkracht van groot belang om kinderen op een veilige manier internet en sociale media te laten gebruiken.