Digitaal Opgroeien
Als je opgroeit in een digitale wereld zijn internet, een smartphone, social media en je eigen computer de normaalste zaken van de wereld. Maar hoe veilig is het internet? Wat weet je van social media en wat daar wel en niet mag en hoe reageer je op cyberpesten?
Hoe groei je veilig digitaal op?
Als je digitaal opgroeit (of opgegroeid bent), beschouw je internet en social media als een vast onderdeel van je leven. We kunnen bijna allemaal niet meer zonder laptop, smartphone of tablet, laat staan wifi. En hoewel die cyberwereld geen geheimen meer voor ons lijkt te hebben, gaat er ook nog steeds van alles mis. Phishing, online fraude, sexting en cyberpesten zijn ook onderdeel van digitaal opgroeien.
Hoe groei je veilig digitaal op en hoe helpen we anderen daarbij?
Social media
Liken, sharen, posten en delen. Een (groot) deel van ons sociale leven speelt zich af op social media. We delen onze successen, vakantieplaatjes, mooie en verdrietige momenten. We troosten, maken ruzie, geven onze mening en vragen om aandacht. Al deze berichten delen we met familie, vrienden, bekenden, collega’s en soms ook met volslagen onbekenden.
Wie mag zien wat jij deelt?
Wie mag jouw berichten volgen, met wie deel jij lief en leed op social media? Is dat een bewuste keuze of heb je er niet over nagedacht? Er is geen goed of slecht, maar het is wel belangrijk dat je er over nadenkt.
Overwegingen zijn:
- Wie mag weten waar ik ben?
- Wie mag weten wat ik doe?
- Hoe kwetsbaar maakt al deze informatie mij voor identiteitsfraude of hulpvraagfraude?
Nepnieuws (of fake news)
Op social media kan iedereen nieuws maken. Soms zien we nieuws eerder via X of Instagram dan op de radio, televisie of in de krant. Ook hebben influencers soms een groter publiek dan een expert of wetenschapper, en moeten journalisten hun uiterste best doen om hun publiek te behouden. Hoe check je dan als lezer dan de bron? Wanneer weet je of een bericht klopt, of de foto echt is en wie bepaalt dat?
Houd je socialmedia-apps up-to-date
Zorg voor de laatste updates van je socialmedia-apps.
- Gebruik verschillende wachtwoorden (en deel ze niet met anderen).
- Stel tweestapsverificatie in voor je socialmedia-apps.
- Log alleen in op je eigen apparaten (of log uit als het niet anders kan).
Weet wat wel en niet mag op social media
- Sexting is het versturen van naaktfoto's of naaktbeelden en seksueel getinte berichten. Als je boven de 18 bent, is dat jouw keuze. Toch is het strafbaar als iemand anders die beelden deelt, online zet of zelfs verkoopt.
- Deel je 'nudes' van iemand onder de 18, dan ben je strafbaar (want dat is kinderporno).
- Wraakporno is altijd strafbaar.
- Het delen van beelden van seksuele intimidatie is altijd strafbaar.
Online geldzaken
Hoe goed giraal ga jij eigenlijk? Houd je je pinpas voor jezelf, net als je pincode en het saldo van je bankrekening? Hoe alert ben jij op phishing, hulpvraagfraude en ronselaars voor geldezels? Verstandig met geldzaken omgaan is ook een onderdeel van digitaal opgroeien. Want betalen doen we vooral online of contactloos.
Veilig bankieren doe je zo
- Bescherm je codes, deel je pincode met niemand
- Houd je telefoon veilig en up-to-date.
- Check regelmatig je saldo
- Problemen? Connect je bank meteen.
- Leen je betaalpas niet aan iemand uit.
Word geen geldezel
Een geldezel of money mule is iemand die via zijn eigen rekening geld witwast voor een crimineel. Vaak worden hiervoor jongeren benaderd. Even je pinpas uitlenen en snel geld verdienen, klinkt wel heel makkelijk. Maar de geldezel wordt vaak snel gepakt en is degene die met schulden en een strafblad achterblijft.
Hulpvraagfraude
Een SMS of WhatsAppbericht van een bekende die je vraagt: 'Kan je snel iets voor me betalen? Ik heb een nieuwe telefoon en mijn online bankieren doet het niet. Ik stuur je even een tikkie." Spreek met elkaar af:
Niet gebeld? Geen geld!
Als je echt in nood zit en geld moet lenen, dan bel je met je (groot)ouders of vrienden.
Nare online ervaring
Online zijn, is leuk en leerzaam. Bijna alle kinderen en jongeren hebben online online contact met vrienden, vinden er supportgroepen en volgen online het het nieuws. Maar er gebeuren ook veel nare dingen online.
Online pesten
Online pesten of cyberbullying is net zo schadelijk als pesten in de offline wereld. Het grootste verschil is dat er geen veilige plek meer voor je lijkt te zijn. Als cyberbullies je volgen in WhatsAppgroepen en op social media kan dat heel naar zijn.
- Praat erover met iemand;
- Schakel mentor, leerkracht of trainer in.
Grooming
Grooming is digitaal kinderlokken. Een volwassene doet zich via een vals account voor als een jongere, meestal maar met één doel, je verlokken tot online seksuele handelingen of afspreken voor een echte date.
Catfishing
Met behulp van een vals account op social media of in een datingapp contact proberen te leggen.
Meestal met het gebruik van een foto van iemand anders. Cafishing kan ook gaan over datingfraude, de catfish is er dan op uit om je geld afhandig te maken.
Sextortion
Sextortion is afpersing met seksueel getinte beelden. Dit kunnen foto’s of video’s zijn. De afperser wil meestal geld of nog meer seksueel getinte foto’s van het slachtoffer. Deze beelden zijn vaak in vertrouwen gestuurd, gestolen via social media of gestolen door een cloud-account te hacken. Steeds vaker gebeurt dit met bewerkte foto's met nudify apps.
Waar vind ik hulp?
Als er online iets vervelend is gebeurd dan zijn er meerdere plekken waar je hulp kan vinden.
Offlimits
Offlimits is een onafhankelijke stichting die zich inzet voor het bestrijden en voorkomen van online grensoverschrijdend gedrag. Offlimits is aangesloten bij het internationale netwerk van meldpunten en werkt nauw samen met de politie. Offlimits heeft ook een "trusted flagger-status", waarmee ze grensoverschrijdend gedrag met voorrang onder de aandacht kunnen brengen op een socialmediaplatform.
Helpwanted
Helpwanted valt onder Offlimits. Het is een platform dat je helpt bij online problemen, zoals pesten, afpersing, nepprofiel of sextortion. Je kunt gratis en anoniem chatten, bellen of mailen met Helpwanted.
Stop Pesten Nu
Op de website van Stop Pesten NU vind je tips over hoe jij kan omgaan met pesten. Of je nu zelf pest of gepest wordt. Ook zijn er veel verhalen van anderen (vaak bekende Nederlanders) die vertellen over gepest worden (of pesten).
Begeleid jij kinderen en jongeren met digitaal opgroeien?
Ouderlijk toezicht
Staan jij en je kind nog aan het begin van de digitale opvoeding? Hier vind je tips hoe je kinderen kan begeleiden op internet onder toezicht.
Mediawijsheid
Mediawijsheid.nl is de betrouwbare wegwijzer in veilig en slim gebruik van (digitale) media. Netwerk Mediawijsheid ontwikkelt verschillende materialen voor het begeleiden van kinderen en jongeren bij de hun digitale geletterdheid.
Gamewijzer
Op gamewijzer.nl vind je tips en informatie over games en gamende kinderen.
Meldknop
Jongeren en hun ouders kunnen op Meldknop.nl eenvoudig informatie vinden wat je kan doen als er iets vervelends is gebeurd op internet. Hoe je bijvoorbeeld - ook anoniem - advies en hulp kan inwinnen bij betrouwbare en professionele instanties. En hoe en wanneer je aangifte kan doen bij de politie.
Begeleid jij kinderen en jongeren online?
Internet en social media zijn laagdrempelig en spelen een grote rol in het leven van kinderen. Meestal is het leuk maar het gaat niet altijd goed. Denk aan het verspreiden van foto's en filmpjes zonder goedkeuring, online pesten of gehackt worden. Omdat veel kinderen de gevolgen van deze acties niet overzien, is het voor jou als leerkracht van groot belang om kinderen op een veilige manier internet en sociale media te laten gebruiken.
Tips voor leerkrachten - lespakketten
HackShield
HackShield is een game die kinderen tussen de 8 en 12 jaar oud weerbaar maakt tegen cybercriminaliteit. Via deze game worden kinderen opgeleid tot Cyber Agents die zichzelf en hun omgeving kunnen beschermen tegen online gevaar.
Door de levels te spelen leren ze over veel belangrijke cybersecurity-onderwerpen, en via de Quests kunnen ze ook (groot)ouders
Online Masters
Dit lesprogramma is ontwikkeld door VodafoneZiggo met medewerking van veiliginternetten.nl en Netwerk Mediawijzer.
Met Online Masters voor PO, VO en VSO integreer je eenvoudig en effectief digitale vaardigheden in je onderwijsaanbod. Ontdek hoe Online Masters jou en je leerlingen kan helpen.
MediaMasters
MediaMasters is een gratis serious game over de kansen en gevaren van (digitale) media, speciaal voor leerlingen van groep 5/6, 7/8 en gespecialiseerd onderwijs (tussen de 8 en 12 jaar). Door het spelen van de game bouwen leerlingen basiskennis op over digitale geletterdheid terwijl spelenderwijs ook taalvaardigheid, burgerschap en basale rekenvaardigheden aan de orde komen. Tijdens de Week van de Mediawijsheid strijden duizenden klassen van 6 t/m 14 november 2025 om de titel ‘Meest mediawijze klas van Nederland’ én mooie prijzen.
De InternetHelden
Een onderwijsprogramma over online veiligheid en digitaal burgerschap (mediawijsheid), met lessen bedoeld voor tieners (10 - 16 jaar). Er is een versie voor onderbouw vo/vmbo, en een aparte versie voor vso (voortgezet speciaal onderwijs): De InternetHelden Basis. Veel lessen daarvan zijn ook geschikt voor groep 7 en 8 van het basisonderwijs.